BASIN KONSEYİ YÜKSEK KURULU, ÇANAKKALE ZAFER GAZETESİ HAKKINDAKİ ŞİKÂYETTE ‘UYARI’ KARARI VERDİ.
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO: 2024 – 35
KARAR TARİHİ: 11.09.2024
ŞİKAYET EDEN: Kemal FURUNCU (Bozcaada Turizm İşletmecileri Derneği Başkanı)
ŞİKAYET EDİLEN: Nazlı PEHLİVAN (Çanakkale Zafer Gazetesi Sorumlu Müdürü)
ŞİKAYET KONUSU:
ÇANAKKALE ZAFER gazetesinin internet sitesinde 07.07.2024 tarihinde yayınlanan “Bozcaada’da fahiş fiyat alarmı! Yaz sezonu değil kaz sezonu” başlıklı haberlerde, Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla şikâyette bulunulmuştur.
Bozcaada Turizm İşletmecileri Derneği Başkanı Kemal Furuncu tarafından 06.08.2024 tarihinde yapılan şikâyet başvurusunda, haberde hiçbir somut örnek gösterilmeden genel ifadeler kullanılarak Bozcaada’daki turizm işletmelerinin tümünün fahiş fiyat uygulamakla itham edildiği; haberin ada turizmini baltalamak amacıyla yayınlandığı ileri sürülmüştür. Başvuruda özetle şu ifadelere yer verilmiştir:
“Haberde, gerçek olmayan iddialarla Bozcaada’nın turizmine darbe vurulmak istenmiştir. Gazetecinin hiçbir araştırma ve sorgulama yapılmadan, suçladığı turizm işletmecileriyle görüşülmeden masa başında hazırladığı haberde ‘yerel halkın ve işletmecilerin tümü’ ifadesi kullanılarak Bozcaada’daki herkesi fahiş fiyat suçlusu göstermiştir.
Habere ‘Bozcaada’da yaz sezonu değil kaz sezonu’ şeklinde argo sözcüklerle atılan başlıkla Bozcaada halkı ve turizm işletmecileri suçlanmış, küçük düşürülmüş ve aşağılanmıştır.”
Başvuruda şikâyet edilen Çanakkale Zafer gazetesi internet sitesi sorumluları hakkında Basın Meslek İlkeleri’ni ihlalden gereken kararın alınmasını talep edilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ:
Şikâyet başvurusu, Çanakkale Zafer gazetesi internet sitesi Sorumlu Müdürü Nazlı Pehlivan’a 09.08.2024 tarihinde PTT aracılığı ile gönderilmiş ‘alındı’ belgesi gelmiştir.
Şikâyet edilen, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ:
Şikâyete konu edilen haber ÇANAKKALE ZAFER gazetesi internet sitesinde “Bozcaada’da fahiş fiyat alarmı”, “Yaz sezonu değil kaz sezonu” başlıklarıyla 07.07.2024 tarihinde yayınlanmıştır.
Haberde görüntü olarak adanın genel görüntüsünü yansıtan fotoğraflara “Bozcaada! Yaz sezonu değil kaz sezonu” başlığı ile “Gelecek turistlere öneri: Aman fahiş fiyatlara dikkat” yazısı kolaj yapılarak kullanılmıştır.
“Şikâyetler havada uçuşuyor”, “Belediye ve Kaymakamlık iş başında”, “Turistlere öneri: aman dikkat”, “Kaz sezonuna dönmesin” ara başlıkları kullanılan 6 paragraflık haberde, Bozcaada’nın eşsiz doğasıyla her yıl binlerce turisti ağırladığı belirtildikten sonra, “Bu güzel adanın bir de karanlık yüzü var: fahiş fiyatlar. Evet doğru duydunuz” ifadesine yer verilmiştir. Adadaki işletmeler ve yerli halkın, tatile gelenlere fahiş fiyat uyguladıkları ithamında bulunulan haberde, turistlerin bu nedenle kendilerini ‘adeta kaz gibi hissettiği’ yazılmıştır. Haberde otel ve pansiyonlarda fiyat tabelası bulunmadığı; lokanta ve kafelerde menü listelerine fiyat yazılmadığı ifade edilmiştir.
Turistlerden fahiş fiyatlar karşısında dikkatli olmaları istenerek bazı önerilerde bulunulan haberde Belediye, Kaymakamlık ve Maliye’nin sıkı denetim başlattığı, CİMER’e yapılacak şikâyetlerde kapatmaya kadar gidecek cezalar uygulanacağı vurgulanmıştır.
Şikâyet edilen haberde gündemdeki bir sorun/olay konu edilmiştir. Turistik bölgelerde konaklama, yeme içmenin pahalı olduğu algısı, işletmelerin fahiş fiyat uyguladığı tartışmaları günceldir ve bununla ilgili haberlere kamusal ilgi mevcuttur. Gazetecinin görevi ise algı ve söylentilerle yetinmeyip konuyu araştırıp sorgulayarak gerçeğe ulaşmak, kanıtlarını da ortaya koyarak çarpıtmadan/değiştirmeden, tam da olduğu gibi kamuoyuna duyurmaktır. Ancak şikâyet edilen haberin temel gazetecilik kurallarına aykırı olarak masa başında hazırlanması; gazetecinin hiçbir araştırma ve sorgulama yapmadan; aldığı duyumu/şikâyeti kanıtını ortaya koymadan kesin gerçekmiş algısı oluşturan kurgu ve üslupla sunması sorunludur
Haber metninde Bozcaada turizminin geleceği için bazı uyarılara ve önerilere yer verilmiş olsa da “Bu güzel adanın bir de karanlık yüzü var”, “Turistler kendilerini kaz gibi hissediyor” gibi objektiflik ölçütünden uzak tanımlar, orta düzeydeki bir okuru bu adaya tatile gitmekten vazgeçirmeye yönelik yorum içeren ifadelerdir.
Habere “Bozcaada’da yaz sezonu değil kaz sezonu” başlığını atılarak argo sözcük kullanılması; kanıtı ortaya konulmadan topluca fahiş fiyat uyguladıkları ithamında bulunulan işletmeciler ve yerel halktan hiçbir görüş alınmaması da gazetecinin haber vermenin dışına çıktığının kantıdır. Ayrıca kullanılan kurgu ve üslupla da haberde eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırları aşılarak etik ihlalinde bulunulmuştur.
Açıklanan bu nedenlerle okuru şikâyetçinin temsil ettiği Bozcaada’daki turizm işletmecileriyle yerel halk aleyhine yönlendirici ve kurgusal haber yayınlayan gazetecinin, Basın Meslek İlkeleri’nin “Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı,
“Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü maddelerini ihlal ettiği kanaatindeyiz. Şikâyet edilen hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 6 ve 4’üncü maddelerini ihlalden ‘Kınıma’ kararı alınmasını öneririz
YÜKSEK KURUL DEĞERLENDİRMESİ:
Yüksek Kurul, şikâyet başvurusunu 11.09.2024 tarihinde yaptığı toplantıda görüşmüştür.
Genel Sekreterin hazırladığı raporu sunumunun ardından dosyanın müzakeresine geçilmiştir. Söz alan üyeler, şikâyet edilen haberde etik ihlali yapılıp yapılmadığı konusunda farklı görüş savunmuştur. Çoğunluk haberde etik ihlali yapıldığına ilişkin rapordaki tespitleri yerinde ve isabetli bulunmuştur. Bazı üyeler ise bu görüşe katılmamıştır.
Etik ihlali olduğu görüşündeki üyeler, haberin tatil beldelerinde konaklama ve yeme içmenin pahalı olduğu ön kabulü ile hareket edilerek, hiçbir araştırma ve sorgulama yapılmadan masa başında hazırlanıp yayınlandığına dikkat çekmiştir. Gazetecinin görevinin haberini hazırlarken olayı araştırıp somut gerçeğe ulaşmak ve kanıtını da ortaya koyarak kamuoyunu bilgilendirmek olduğunu vurgulayan üyeler, şikâyet edilen haberde bunların yapılmadığını savunmuştur. Şikâyet edilen yayın izlenim ya da köşe yazısı olsa, gazetecinin ön kabulle hareket etmesine ve kanaat belirtmesine tolerans gösterilebileceği, ancak haberin 5N1K kuralına uygun olması koşulu bulunduğu üyeler tarafından hatırlatılmıştır. Etik ihlali yapıldığı görüşündeki üyeler temel habercilik kurallarına uymayan haberlerin Basın Meslek İlkeleri bakımından yanlış, yönlendirilmiş ve kurgusal nitelikte olduğu görüşünde birleşmiştir. Şikâyet edilen haberde, okuru yönlendiren ve o bölgeye tatile gitmekten vazgeçirmeyi hedeflediği üyeler tarafından ifade edilmiştir.
Haberde etik ihlali olmadığı görüşündeki üyeler ise tatil beldelerinde fahiş fiyat uygulandığının herkes tarafından bilindiğini, şikâyet edilen gazetecinin de bunu haberleştirdiğini savunmuştur. Yerel basının ekonomik sıkıntı içinde olduğunu, bu nedenle olayları araştırıp sorgulama imkanının olmadığını da söyleyen üyeler, haberde bu nedenle somut bir vakıa ve belge sunulmadığının değerlendirilmesi gerektiğini ifade etmiştir.
Yüksek Kurul, haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edilen maddeleri ve alınacak kararı da tartışmıştır. Raporda, 4’üncü madde ihlali ve ‘kınama’ kararı verilmesi önerilerine katılmayan üyeler, şikâyet edilen hakkında 6’ncı maddeyi ihlalden ‘uyarı’ kararı verilmesini uygun bulmuştur.
SONUÇ:
Müzakerenin tamamlanmasının ardından oylamaya geçilmiştir. Yüksek Kurul, şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin “Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı maddesinin ihlal edildiğini OY ÇOKLUĞU ile saptamış; şikâyet edilen hakkında OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı almıştır.
Sonuç olarak; şikâyet edilen Çanakkale Zafer gazetesi internet sitesi Sorumlu Müdürü Nazlı Pehlivan hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 6’ncı madde sini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı verilmiştir.