BASIN KONSEYİ, AYDINLIK GAZETESİ HAKKINDAKİ ŞİKÂYETTE
‘UYARI’ KARARI VERDİ
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2023- 33
KARAR TARİHİ : 18.10.2023
ŞİKÂYET EDEN : Prof. Dr. Vedat BULUT (TTB Merkez Konseyi Genel Sekreteri)
ŞİKÂYET EDİLENLER : 1- Beyhan KORKMAN (Aydınlık Sorumlu Yazı İşleri Md)
2- Özlem Konur USTA (Aydınlık gazetesi muhabiri)
İstiklal Caddesi Deva Çıkmazı No.3/3 BEYOĞLU / İSTANBUL
VEKİLİ : Av. İbrahim ERDOĞAN
ŞİKAYET KONUSU :
AYDINLIK gazetesinin internet sitesi aydinlik.com.tr’de 13.08.2023 tarihinde
yayınlanan “LGBT Dayatmasının Türkiye’de Geldiği Nokta: Çocuklar Cinsiyet
Değiştirme Masasında” başlıklı haberlerde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği
iddiasıyla şikâyette bulunulmuştur.
Şikâyetçi Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi Genel Sekreteri Prof. Dr. Vedat
Bulut, tarafından 21.08.2023 tarihinde yapılan başvuruda, söz konusu haberde
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde akademisyenler ve hekimler tarafından
yasalara ve etik kurallara uygun yürütülen bilimsel çalışmanın ‘LGBT dayatması’
olarak gösterildiği, ekipteki akademisyen ve hekimlerin hedef alınarak şiddete açık
hale getirildiği ileri sürülmüştür. Habere konu olan bilimsel çalışmanın hakemli
dergide 5 ay önce “Cinsiyet Disforisi Olan Ergenlere Endokrinolojik Yaklaşım:
Türkiye’de Üçüncü Basamak Bir Merkezde Pediatrik Endokrinoloji Bölümü Deneyimi”
başlığı ile yayınlandığı vurgulanan başvuruda özetli şu ifadelere yer verilmiştir:
Uluslararası hakemli dergide yayınlanan makalenin bilimselliği objektif biçimde
sunulmazken, değer yargılarına dayanılarak, iddiaların gerçekliği ortaya konulmadan
hekimlerin ve verilen sağlık hizmetinin düşmanlaştırılmaya çalışıldığı açıktır. Olgu
isnadında bulunulan haber ile bilimsel ve hukuki dayanağı olmadan hekimlerin suç
işlediği iddia edilerek, Aydınlık gazetesinin okurlarının serbestçe fikir ve kanaat
oluşturmasına elverişli olmayan bir yöntem kullanılarak, okurlarda görüş
oluşturulmasının teminine çalışılmıştır.
Haberde; “LGBT Dayatmasının Geldiği Nokta“, “Aileler LGBT grupları ile ikna edilir”,
“Batı Destekli KAOS GL Yazarı Araştırmacılar“ söylemlerine yer verilerek olgu isnadı
yapılmıştır. Bununla amaçlanan hedef, bilimsel bir uygulamanın bilimsel kanıta dayalı
bilgi çerçevesinde tartışılması değildir. Toplumsal önyargı araçsallaştırılarak,
anayasa, yasalar ve insan hakları hukuku ihlal edilmiştir.
Haber bütün olarak kaynağı belirtilmeksizin, muhatapların görüşüne, varsa itirazlarına
ve iddialara yanıtlarına yer verilmeksizin hazırlanarak gerçeğe aykırı, saygınlığı hedef
alan, kişileri fotoğraflarıyla etiketleyerek şiddete açık hale getiren, toplum içinde zayıf
düşürmeye ve damgalamaya yönelik yönelik açık somut olgu isnadında bulunulan
nitelikte olduğu için basın özgürlüğü kapsamında değerlendirilemeyecektir.”
Başvuruda haberde uygulanan yöntemin haber verme amacını taşımadığı ve basın
özgürlüğü sınırlarını aşan ifadelere yer verilmesi nedeniyle şikayet edilen hakkında
Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4, 6 ve 13’üncü maddelerini ihlalden yaptırım
uygulanması talep edilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ :
Şikâyet başvurusu, şikâyet edilen Aydınlık gazetesi Yazı İşleri Müdürü Beyhan
Korkman ve muhabir Özlem Konur Usta’ya 23.08.2023 tarihinde PTT aracılığı ile
gönderilmiş ve ‘alındı’ belgeleri gelmiştir.
Şikâyet edilenlerin vekili Av. İbrahim Erdoğan aracılığı ile yazılı yanıt göndererek
başvurudaki iddiaları reddetmiştir. Taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
ŞİKÂYET EDİLENİN YANITI :
Şikâyet edilenlerin vekili Av. İbrahim Erdoğan tarafından gönderilen 7 sayfalık yanıtta,
haberin hukuka ve Basın Meslek İlkeleri’ne uygun olduğu ileri sürülmüştür.
Başvuruda hekimlerin hedef alındığı iddiasının yersiz olduğu savunulan yanıtta;
internet ortamında kolayca ulaşılabilen makalenin yazarlarının da yayınlandığı,
bilimsel çalışma haberleştirilirken sahibini göstermenin zorunluluk olduğuna yer
verilmiştir. Hekimlerin cevap hakkı olduğu; Aydınlık gazetesinin birinci sayfasından
Genel Yayın Yönetmeni imzasıyla bütün hekimlere ve makalenin savunucularının da
davet edilerek duyurulduğu belirtilen yanıtta, ekipte bulunan Doç. Dr. Melek Yıldız’ın
noterden 18.08.2023 tarihinde gönderdiği Cevap ve Düzeltme metnin 23.08.2023
tarihinde yayınlandığı vurgulanmıştır.
Haberde iki hekimin üzerinde özellikle durulduğu kaydedilen yanıtta bunun
nedenlerinin çocuk psikiyatrisi değil yetişkin psikiyatrisi uzmanı olmaları; KAOS GL
dergisindeki yazıları; cinsiyet hoşnutsuzluğu yaşayan çocukların ailelerine LGBT
örgütleriyle temas kurmalarını önermeleri; görev aldıkları dernekler ve kazandıkları
ödüller olduğu belirtilmiştir. Yanıtta, haberin çarpıcı ifadelerle yayınlanmasının,
basının temel gözeticilik görevinin yansıması olduğu; sadece somut gerçeklerin
okurla paylaşıldığı savunulmuştur.
Şikâyet başvurusunda haberin bilimsellikten uzak ve değer yargılarına dayalı
olduğunu değerlendirmesinin yersiz olduğu da kaydedilen yanıtta, tam aksine bilimsel
görüşlerin desteklendiği savunulmuştur. Buna kanıt olarak da bir üniversitede görev
yapan Prof. Dr. Zeki Bayraktar’dan bilimsel görüş alındığını göstermiş ve onunla
yapılan röportajı, yorum eklemeden aynen yayınladıkları gösterilmiştir.
Aydınlık gazetesinin haberi ve Sağlık Bakanı’nın ‘inceleme başlatıldı’ açıklaması
yapmasından sonra, 11 yazarın söz konusu makaleyi 29 Ağustos 2023’te değiştirdiği
iddia edilen yanıtın sonuç bölümünde şöyle denilmiştir::
“Müvekkiller, haber verme görevini yerine getirmiş, kamuoyu oluşturmayı amaçlamış,
bilimsel görüşlerin tartışıldığı bir haber yayınlamıştır. Yapılan haberin amacı tüm
dünyada tartışılır hale gelen 18 yaş altı bireylerin cinsiyet değişimleri ile ilgili
yayınlanan bir makalenin bilimsel düzeyde tartışılması, farklı görüşlerin paylaşılması
ve telafisi mümkün olmayacak tıbbi müdahalelerin daha sağlam bilimsel veriler
ışığında yürütülmesinin sağlanmasıdır. Haber içeriğinin bilimsel tartışmalara yer
verirken çarpıcı ve kışkırtıcı şekilde sunulması basın özgürlüğüdür. Haberin Basın
Meslek İlkeleri’ne aykırılık söz konusu değildir, şikâyet başvurusu yersizdir.”
GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ :
Şikâyet edilen “LGBT Dayatmasının Türkiye’de Geldiği Nokta: Çocuklar Cinsiyet
Değiştirme Masasında” başlıklı haber, Aydınlık gazetesi ile gazetenin internet
sitesinde 13.08.2023 tarihinde yayınlanmış ve 14.08.2023 tarihinde güncellenmiştir.
Haber Özlem Konur Usta imzasıyla yayınlanmış ve kendisi ‘muhabir’ gösterilmiş olsa
da müvekkilinin gönderdiği yanıtta ‘Haber Müdürü’ olduğu belirtilmiştir
Haberde, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 11 akademisyen ve hekimin
gerçekleştirdiği 5 ay önce hakemli dergide makale olarak yayınlanan “Cinsiyet
Disforisi Olan Ergenlere Endokrinolojik Yaklaşım: Türkiye’de Üçüncü Basamak Bir
Merkezde Pediatrik Endokrinoloji Bölümü Deneyimi” başlıklı bilimsel çalışma konu
edilmiştir.
Spot olarak “18 yaş altı 28 çocuğa cinsiyet değiştirmek için ergenlik baskılayıcı ilaç ve
çapraz hormon uygulandı. Çocuklardan 7’si 17 yaşına geldiğinde ameliyat masasına
yatırıldı” ifadeleri kullanılmıştır. Haber metni ise 12.08.2023 tarihinde Yeni Şafak’ta
“Biri Bu Doktorları Durdursun: 15-16 Yaşlarındaki Çocukların Cinsiyetini
Değiştiriyorlar” ve 13.08.2023 tarihinde Yeni Akit’te “Meclis Hemen Harekete Geçmeli
LGBT Dayatmasının Türkiye’de Geldiği Nokta: Çocuklar Cinsiyet Değiştirme
Masasında“ başlıklı haberlerdeki hem içerik hem yöntemle benzeşmektedir.
Şikâyet edilen haber, iki ayrı yayın kuruluşunda (Yeni Şafak ve Yeni Akit) 1 ve 2 gün
önce yayınlanan haberlerin özetleme/ekleme yapılıp, bilgilerde gerekli
kontrol/düzeltme gerçekleştirilerek oluşturulmuştur. Bu haberde de diğer iki haberde
olduğu gibi Prof. Dr. Zeki Bayraktar’ın (Sağlık Bilimleri Üniversitesi Sancaktepe Şehit
Prof. Dr. İlhan Varank Eğitim ve Araştırma Hastanesi Üroloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi
olduğu belirtilerek) açıklamasına yer verilmiştir. Meclis Anayasa Komisyonu’nda
LGBT konusunda sunum yaptığı da belirtilen Prof. Dr. Bayraktar, açıklamalarında
İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde gerçekleştirilen bilimsel çalışmanın suç
olduğunu öne sürmüş, savcıları ve Meclis’i göreve çağırmıştır.
Haberde konu hakkında yetkin/otorite gibi sunulan Prof. Dr. Zeki Bayraktar, köklü bir
üniversite bünyesinde gerekli izinler alınarak yapılan bilimsel çalışmanın suç
olduğunu iddia edip savcıları göreve çağırırken, bu çalışmayı yapan 11 kişilik ekipteki
hiçbir akademisyen ve hekime söz hakkı tanınmamış, onların görüşüne yer
verilmemiştir. Haberde olay bağlamından kopartılarak, söz konusu bilimsel çalışmada
görev alan iki akademisyen, sivil toplum örgütlerindeki faaliyetleri nedeniyle de özel
olarak hedef alınmıştır.
Bilimsel bir çalışmaya sübjektif değerlendirmeyle ‘LGBT destekçiliği’ ve ‘LGBT
dayatması’ damgası vurulması, objektiflik ölçütü göz ardı edilerek sadece
akademisyenlerin saygınlıklarına zarar vermenin hedef alınıp nefret söylemiyle
şiddete açık hale getirilmeleri, eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarını aşan etik ihlali
olarak değerlendirilmelidir.
Açıklanan bu nedenlerle şikâyet edilen “LGBT Dayatmasının Türkiye’de Geldiği
Nokta: Çocuklar Cinsiyet Değiştirme Masasında” başlıklı haberde Basın Meslek
İlkeleri’nin “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka aykırı özel amaç ve çıkarlara
alet edilemez. Gazeteci halkın haber alma ve gerçekleri öğrenmek hakkını gözetir”
şeklindeki 3’üncü; “Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren,
aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Gazeteci, şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici
yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiği kanaatindeyiz. Şikâyet
edilenler hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4 ve 13’üncü maddelerini ihlalden
‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.
YÜKSEK KURUL DEĞERLENDİRMESİ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu, şikâyet başvurusunu 18.10.2023 tarihinde yaptığı
toplantıda görüşmüştür. Genel Sekreterlik raporunun sunumunun ardından Yüksek
Kurul huzurunda sözlü açıklama yapma talebinde bulunan şikâyet edilenlerin vekili
Av. Yağız Atlı, toplantı salonuna davet edilerek dinlenmiştir.
Raporda özetlenen yazılı savunmasını tekrarlayan Av. Atlı, Yüksek Kurul üyelerinin
haberde objektif ölçütünün gözetilmemesi; görüş alınan kişinin konu hakkında
yetkinliğinin sorgulanıp sorgulanmadığı; çalışmaya katılan akademisyenlerden
bazılarının özellikle hedef alınması konularındaki sorularını yanıtlamıştır. Gazetenin
haberi, kendi yayın çizgisine uygun olarak, konuyla ilgili bir uzmandan görüş alıp
yayınladığını savunan Av. Yağız Atlı, adları özellikle geçirilerek hedef alınan iki
akademisyenin yetişkin psikiyatrisi oldukları için 18 yaş altı bireylerle ilgili çalışmada
yer almaması gerektiği söylemiştir.
Şikâyet edilen vekilinin toplantıdan ayrılmasının ardından dosyanın müzakeresine
geçen Yüksek Kurul’da söz alan üyeler Genel Sekreterlik raporundaki görüşlerin
isabetli olduğunu söylemiş, şikâyet edilen haberde etik ihlali olduğu konusunda görüş
birliğine varmıştır. Habere konu olan bilimsel çalışma ile LGBT konusunun tamamen
farklı olduğunu, iki konunun kasten karıştırıldığına dikkati çeken üyeler, üniversite
bünyesinde izinli yapılan ve hakemli bilimsel dergide yayınlanmaya değer görülen
çalışmanın ‘LGBT dayatması’ damgası vurulup ‘suç’ ilan edilmesinin etik ihlali
olduğunda ittifak etmiştir.
Üyeler, şikâyet edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin 3, 4 ve 13’üncü maddelerinin
yanında “Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler,
soruşturulmaksızın veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki
6’ncı maddenin de ihlal edildiğini, belirlemiştir.
Yüksek Kurulda şikâyet edilenler hakkında alınacak kararla ilgili üyeler farklı görüş
savunmuştur. Bazı üyeler ihlalin ağırlığı karşısında ‘kınama’ kararı alınmasını talep
ederken, çoğunluk bilimsel çalışmaya katılanlardan bir akademisyenin gönderdiği
cevap ve düzeltme yazısının kullanılmasını ihlali hafifletici neden kabul ederek ‘uyarı
kararının yeterli olacağını savunmuştur.
SONUÇ :
Müzakerenin tamamlanmasından sonra oylamaya geçen Yüksek Kurul, şikâyet
edilen haberde Basın Meslek İlkeleri’nin “Kamusal bir görev olan gazetecilik, ahlaka
aykırı özel amaç ve çıkarlara alet edilemez. Gazeteci halkın haber alma ve gerçekleri
öğrenme hakkını gözetir” şeklindeki 3’üncü;
“Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya
iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Soruşturulması gazetecilik olanakları içinde bulunan haberler, soruşturulmaksızın
veya doğruluğuna emin olunmaksızın yayınlanamaz” şeklindeki 6’ncı;
“Gazeteci, şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici
yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiğini OY BİRLİĞİ ile
saptamıştır. Bazı üyeler ‘KINAMA’ yönünde oy kullandığı Yüksek Kurulda OY
ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı almıştır.
Sonuç olarak, şikâyet edilen Aydınlık gazetesi muhabiri Özlem Konur Usta ve
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Beyhan Korkman haklarında Basın Meslek İlkeleri’nin 3,
4, 6 ve 13’üncü maddelerini ihlalden OY ÇOKLUĞU ile ‘UYARI’ kararı verilmiştir.