BASIN KONSEYİ, ŞİKÂYET EDİLEN YENİ AKİT GAZETESİ HAKKINDA ‘KINAMA’ KARARI VERDİ
YÜKSEK KURUL KARARI
DOSYA NO : 2022- 54
KARAR TARİHİ : 7.12.2022
ŞİKÂYET EDENLER : 1- Nihal AYDIN (Hayan Hakları Koruma Federasyonu Bşk.)
Ortaklar Caddesi No: 18/3 Kat:2 Gündoğdu Apartmanı MECİDİYEKÖY/ İSTANBUL
2– Erman PAÇALI (Hayvanları Koruma Vakfı Başkanı) Piri Mehmet Paşa, Piri Paşa Sokak No:2 Daire: 11 SİLİVRİ / İSTANBUL
ŞİKAYET EDİLEN : A. İhsan KARAHASANOĞLU (Yeni Akit Yazı İşleri Müdürü)
Halkalı, Merkez Mah. Dereboyu Cad. No: 65/3 K.ÇEKMECE / İSTANBUL
ŞİKAYET KONUSU :
YENİ AKİT gazetesi ve gazetenin internet sitesi yeniakit.com.tr’de 20.11.2022 tarihinde yayınlanan “Görevini yapan başkana ve belediyeye tehdit. Kamu görevlilerini engelleyen köpekperestlerin dokunulmazlığı mı var?” ve “Çocuk haklarını bu ‘mizantrop köpekçi’ mi savunacak” başlıklı haberler ile 2.11.2022 tarihinde yayınlanan “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor. Isırılan çocuk kuduz oldu” başlıklı haberde, Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla şikâyette bulunulmuştur.
Şikâyetçiler Hayvan Hakları Koruma Federasyonu Başkanı Nihal Aydın Basın Konseyi’ne 21.11.2022 tarihinde, Hayvanları Koruma Vakfı Başkanı Erman Paçalı da 14.11.2022 tarihinde yaptıkları başvurularda, şikâyet edilen haberde hayvanseverlerin aşağılandığını ve hayvanlara yönelik katliamın teşvik edildiğini ileri sürmüşlerdir.
Şikâyetçilerden Nihal Aydın, şikâyet ettiği“Görevini yapan başkana ve belediyeye tehdit. Kamu görevlilerini engelleyen köpekperestlerin dokunulmazlığı mı var?” ve “Çocuk haklarını bu ‘mizantrop köpekçi’ mi savunacak?” başlıklı haberlerde, hayvanseverlerin hedef gösterildiğini ve aşağılandığını, nefret söyleminde bulunulduğunu savunmuştur. Şikâyetçi başvurusunda özetle şu ifadelere yer vermiştir:
“Haberlerde ‘Sokakları terörize eden köpekler ve köpekperestler’ denilerek sokak köpekleri ve onlara merhamet eden kişi ve sivil toplum kuruluşları terörist ilan edilmiştir.
Sahipsiz köpekleri yasa dışı toplayıp suç işleyen belediye ve işlediği suç, haberlerde meşru gösterilmiş, suç ve suçlu alenen övülmüştür.
Hayvanseverler hakarete uğramış, hayvanlar tehdit unsuru gösterilmiştir. Hayvanlara merhamet eden on milyonlarca insan ‘bir grup azınlık’, ‘güruh’, ‘mizantrop’, ‘köpekperestler’, ‘içtiler’ gibi ifadelerle aşağılanmış, nefret söyleminde bulunulmuştur.”
Diğer şikâyetçi Hayvanları Koruma Vakfı Başkanı Erman Paçalı da şikâyet ettiği “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor. Isırılan çocuk kuduz oldu” başlıklı haberde, Bitlis’te yaşanan üzücü bir olayın konu edildiğini, köpek ısırmasından ve kuduz vakasından hayvan hakkı savunucularının sorumlu tutularak topluma hedef gösterildiğini savunmuştur. Erman Paçalı da özetle şöyle demiştir:
“Haberde, hayvanları Koruma Kanunu çerçevesinde yapılan gönüllü desteği ortadan kaldırarak, sokak hayvanlarını korumasız bırakmak ve hayvanların belediyeler tarafından toplanıp öldürülmesi gibi kanunsuz bir eyleme zemin hazırlamak kastı güdülmüştür.
Şikâyet edilen gazete, topluma hayvanlara yönelik katliama teşvik edici bir korku dili ile hayvanseverlere karşı nefret dili kullanmaktadır. Sürekli olarak yayınlarında hayvanseverleri ‘itperest’, ‘köpektapar’ gibi ifadelerle aşağılayarak, hakaret etmektedir.”
Başvurularda şikâyet edilen hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4, 12 ve 13’üncü maddelerini ihlalden karar alınması talep edilmiştir.
UZLAŞMA ÖNERİSİ:
Şikâyet başvurusu, şikâyet edilen Yeni Akit gazetesi Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Karahasanoğlu’na 15.11.2022 tarihinde PTT ile gönderilmiş ve ‘alındı’ belgeleri gelmiştir.
Şikâyet edilenlerden, başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında uzlaşma sağlanamamıştır.
GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ :
Şikâyet edilen “Görevini yapan başkana ve belediyeye tehdit. Kamu görevlilerini engelleyen köpekperestlerin dokunulmazlığı mı var?” ve “Çocuk haklarını bu ‘mizantrop köpekçi’ mi savunacak” başlıklı haberler 20.11.2022 tarihinde; “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor. Isırılan çocuk kuduz oldu” başlıklı haber ise 2.11.2022 tarihinde yayınlanmıştır.
Ankara Mamak’ka sokak köpeklerinin belediye görevlileri tarafından toplanmasını konu alan “Görevini yapan başkana ve belediyeye tehdit. Kamu görevlilerini engelleyen köpekperestlerin dokunulmazlığı mı var?” başlıklı haberde hayvanseverlerin bunu engelleme girişiminde bulunması eleştirilmiştir.
Mamak elediye Başkanı AKP’li Murat Köse’nin, sokak köpeklerinin toplanması talimatını yerine getirdiği savunulan haberde, “Kamuoyunda köpekperest olarak adlandırılan güruh, bu kez görevini yapan Ak Partili Mamak Belediyesi ve Başkan Murat Köse’yi hedef aldı”,
“Hayvansever maskesiyle sokakları terörize eden köpekperestlerin belediye görevlilerine engel olmaya çalıştığı görüldü”, “Azgın azınlıktan iftiralarla Başkan Köseye tehdit”, “Sosyal medya hesaplarından, vatandaşları korumaya çalışan Başkan Murat Köse’yi saldırgan köpeklerin bırakılması için tehdit ettiler” ifadelerine yer verilmiştir.
Aynı gün yayınlanan “Çocuk haklarını bu ‘mizantrop köpekçi’ mi savunacak” başlıklı haberle ise İstanbul Barosu Çocuk ve Kadın Hakları Merkezi üyesi Av. Kardelen Yarli’nin, sokak hayvanları konusunda sosyal medyada hesabından yaptığı ileri sürülen açıklamalar konu edilmiştir. Haberde, Av. Yarli’nin açıklamasında hayvanların içgüdüleri ile hareket ettiği, tehlike sezmiyorsa, aç değilse, saldırgan yetiştirilmiyorsa ve kışkırtılmıyorsa saldırmadığı görüşünün yer aldığı açıklamaya yer verilen haberde, “Sokak hayvanları kesinlikle sahipsiz değil. İnsanlarla aralarında olan bu savaşta insanlardan daha ziyade sokak hayvanlarının yanındayım. Asıl tehlikenin insanlar olduğunu düşünüyorum” dediği ileri sürülmüştür. Bu ifadeler gerekçe gösterilerek Av. Yarli’ye yönelik, “Kardelen Yarli, çocukların ve kadınların haklarını savunmak yerine başıboş köpeklerden taraf olduğunu açıkladı”, “Çocuk haklarını bu mizantrop köpekçi mi savunacak?”, “İnsan düşmanlığı yaptı” ifadelerine yer verilmiştir. Haberde ayrıca İstanbul Barosu’nun geçen haziran ayında Hayvan Hakları Kurultayı düzenlediğine yer verilerek, bu kurultayda ‘başıboş köpek sorunu görmezden gelindiği, sokaklarda terör estiren köpeklerin süper kahraman ilan edildiği’ iddiasında da bulunulmuştur.
Bitlis’in Adilcevaz İlçesi’ne bağlı Göldüzü Köyü’nde köpeklerin ısırdığı 2 çocuğun kuduz teşhisi ile Ankara’ya nakledildiğinin anlatıldığı “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor. Isırılan çocuk kuduz oldu” başlıklı haberde de kaymakamın, sağlık müdürünün ve köy muhtarının açıklamalarına yer verilmiştir. Haber metninde sorun olmamakla birlikte, kullanılan başlık sorunludur.
Şikâyet edilen haberlerde, sokak hayvanlarını barınaklarda toplayan yerel yönetimleri savunan; buna karşı hayvanların aşılarının yapılıp yaşam alanı olan sokakta bakılması için mücadele eden hayvanseverleri ağır ifadelerle eleştirip hedef alan kurgu ve üslup tercih edilmiştir.
Gazeteci olguyu/olayı gizlememek kaydıyla, nasıl bir kurgu ve üslup kullanacağını belirleme, taraf olma, yorum yapma ve kanaat açıklama hakkını kullanmakta özgürdür. Şikâyet edilen haberlerde, şikâyetçiler ile temsil ettikleri kuruluşların, hatta tüm hayvanseverlerin hedef alınması, onları rahatsız edip hatta öfkelenmelerini haklı kılan Köpekperest ve İtperest (köpeğe tapan), Güruh (değersiz topluluk), Mizantrop (insandan nefret eden) sözcüklerinin kullanması, olağan koşullarda gazetecinin eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarında kabul edilebilir.
Ancak, giderek artan köpek saldırılarında ısırılan çocukların kuduza yakalanması, diğer yanda barınaklarda bile işkenceyle hayvan katliamların infiale neden olduğu bir ortamda, bu sözcüklerin hemen her haberde tekrar tekrar kullanmakta ısrar edilmesi, aşağılama ve ötekileştirme amacını yöneliktir. Ayrıca haberlerde olayın bağlamın koparılıp “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor” ve “Köpekperestlerin dokunulmazlığı mı var?” başlıkları atılması, toplumun bir kesime suç isnadında bulunulup hedef gösterilmesi, eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarını aşan etik ihlali olarak değerlendirilmelidir.
Açıklanan bu nedenlerle şikâyet edilen haberlerde Basın Meslek İlkeleri’nin, “Kişileri ve kuruluşları, eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Gazeteci şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiği kanaatindeyiz. Şikâyet edilen hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4 ve 13’üncümaddelerini ihlalden ‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.
YÜKSEK KURUL’UN DEĞERLENDİRMESİ :
Basın Konseyi Yüksek Kurulu, 7.12.2022 tarihinde yaptığı toplantıda şikâyet başvurusunu görüşmüştür. Genel Sekreterlik raporun okunmasının ardından dosyanın müzakeresine geçilmiştir.
Söz alan üyeler, şikâyet edilen haberlerde etik ihlali olduğu görüşünde ittifak etmiştir. Genel Sekreterin görüşünün de bu yönde olmasına karşın, ‘Köpekperest’, ‘İtperest’, “Güruh’ ve ‘Mizantrop’ sözcüklerinin, olağan koşullarda kullanılmasının gazetecinin eleştiri ve ifade özgürlüğü sınırlarında kabul edilebilir bulmasına katılmadıklarını söyleyen üyeler, bu sözcüklerin her koşulda etik ihlali oluşturacağını savunmuşlardır. Bazı üyeler, bu sözcükleri koşula bağlı olarak etik ihlali saymayan görüşün rapordan çıkarılmasını talep etmiş, ancak Yüksek Kurul bu yönde karar almamıştır.
Yapılan görüşmeler sırasında bazı üyeler, “Köpekperestlerin terörize ettiği başıboş köpekler dehşet saçıyor. Isırılan çocuk kuduz oldu” başlıklı haberde bir sorun görmediklerini, sadece “Köpekperest” sözcüğünün kullanılmasının aşağılama amacı taşıdığını ve bu yönüyle haberin başlığı bakımından uygun olmadığı yönünde görüş belirtmişlerdir.
Şikâyet edilen haberlerde, sokak hayvanları ve hayvanseverlerin sistematik şekilde topluma hedef gösterildiğini; suç isnadında bulunulduğunu; hakaret edilip ötekileştirildiğini dile getiren üyeler, yapılan etik ihlali karşısında alınacak kararla ilgili farklı görüş bildirmişlerdir. Üyelerden bazıları ‘uyarı’ kararı alınmasının yeterli olacağını savunurken, çoğunluk ihlalin sistematik şekilde yapıldığını söyleyerek ‘kınama’ kararı alınmasını talep etmiştir.
SONUÇ :
Müzakerenin tamamlanmasının ardından yapılan oylamada Yüksek Kurul, şikâyet konusu haberlerde Basın Meslek İlkeleri’nin “Kişileri ve kuruluşları eleştiri sınırlarının ötesinde küçük düşüren, aşağılayan veya iftira niteliği taşıyan ifadelere yer verilemez” şeklindeki 4’üncü;
“Gazeteci şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insanî değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddelerinin ihlal edildiğini OY BİRLİĞİ ile saptamış, şikâyet edilen hakkında OY ÇOKLUĞU ile ‘KINAMA’ kararı almıştır.
Şikâyet edilenler Yeni Akit gazetesi Yazı İşleri Müdürü Ali İhsan Karahasanoğlu hakkında Basın Meslek İlkeleri’nin 4 ve 13’üncümaddelerini ihlalden OY ÇOKLĞU ile ‘KINAMA’ kararı alınmasına karar verilmiştir.