BKYK KARARI 2021-08

BASIN KONSEYİ, NTV.COM.TR HAKKINDA YAPILAN BAŞVURUDA ‘ŞİKAYETİN YERSİZLİĞİ’ KARARI ALDI

YÜKSEK KURUL KARARI

DOSYA NO              :  2021- 08

KARAR TARİHİ : 17.03.2021

ŞİKAYET EDEN     : Bursa Tabip Odası (BTB Başkanı Doç. Dr. Alpaslan Türkkan)
(Odunluk Mahallesi Akademi Caddesi No: 8 A-2 Blok Kat:2 NİLÜFER/BURSA)

ŞİKAYET EDİLEN : Eren GÜLER (NTV Yayın Hizmetlerinden Sorumlu Müdür)
(Ahi Evran Caddesi No: 4 Maslak SARIYER/ İSTANBUL)

ŞİKAYET KONUSU :

NTV İnternet Sitesinde (ntv.com.tr) 18.02.2021 günü yayınlanan ‘Bursa’da intihar eden Dr. Mustafa Yalçın’ın mektubu ortaya çıktı’ başlıklı haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlal edildiği iddiasıyla şikayette bulunulmuştur.

Bursa Tabip Odası Başkanı Doç. Dr. Alpaslan Türkkan, Basın Konseyi’ne 25.02.2021 tarihinde gönderdiği şikayet başvurusunda, söz konusu haberde Dr. Mustafa Yalçın’ın intiharıyla ilgili detayların verildiğini, intihar yönteminin anlatıldığını ve fotoğraf kullanıldığını belirterek şu ifadelere yer vermiştir:

“Merhum meslektaşımızın nasıl intihar ettiğinin detayları anlatılmış ve fotoğraf kullanılmıştır. Geride bıraktığı mektup, haber sınırlarını aşan okuyucuyu etki altında bırakacak genişlikte verilmiştir. Etik ilkelerin göz ardı edildiği haberde ayrıca ailesi ve yakınları ile meslektaşlarını rencide edici bir üslup kullanılmıştır. Bu konuda Bursa Tabip Odası, yazılı ve görsel basına bir çağrı bir çağrıda da bulunmuştur. NTV İnternet Sitesi hakkında Basın Meslek İlkeleri’ni ihlalden işlem yapılmasını talep ediyoruz.”

Şikayetçi ayrıca, bu olay üzerine yayınladıkları ve Dünya Sağlık Örgütü’nün 2004 yılında intihar haberlerinin nasıl verilmesi gerektiğine ilişkin yaptığı 7 maddelik çağrının yer aldığı ‘Yazılı ve görsel medyaya çağrımızdır’ başlıklı yayınladığı bildiriyi de eklemiştir.

UZLAŞMA ÖNERİSİ :

Şikayet başvurusu, NTV İnternet Sitesi Genel Yayın Yönetmeni Eren Güler’e 02.03.2021 tarihinde PTT aracılığı ile gönderilmiş ve posta ‘alındı’ belgesi gelmiştir.

Şikayet edilen başvurudaki iddialara süresinde yanıt vermemiş ve taraflar arasında bir uzlaşma sağlanamamıştır.

GENEL SEKRETERLİK GÖRÜŞÜ :

Şikayet konusu olan NTV İnternet Sitesinde (ntv.com.tr) 18.02.2021 tarihinde yayınlanan ‘Bursa’da intihar eden doktor Mustafa Yalçın’ın mektubu ortaya çıktı’ başlıklı haberde, biri 4 yıl önce kamp çadırı önünde çekilen fotoğrafı olmak üzere kız arkadaşının, cenazenin morgdan alınması ve cenaze törene ait 5 fotoğrafla yayınlanmıştır.

Haberin spotunda “Bursa’da Uludağ eteklerindeki ormanlık alanda cansız bedeni bulunan Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde görevli asistan doktor Mustafa Yalçın’ın intihar etmeden önce yazdığı mektubun detayları ortaya çıktı. Yalçın’ın mektubunda meslektaşı kız arkadaşına, ‘Özgem eşyalarımdan kurtul. Ben unutulmak isterim. Eve geldiğimde kedinin mamasını verdim. Fotoğraflarımıza baktım. Bağışla beni sevgilim’ yazdığı görüldü. Uludağ Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Ahmet Saim Kılavuz ise yaptığı açıklamada ‘Süreci hassasiyetle takip ediyoruz’ dedi” ifadelerine yer verilmiştir.

Haberde, Dr. Mustafa Yalçın’ın salı sabahı saat 08.00’de kayak yapmaya gideceğini söyleyerek otomobiliyle evden ayrıldığı ve bir daha haber alınamadığı, yakınlarının polis ve jandarmaya durumu bildirdiği belirtilmiş Plaka Tanıma Sistemi ile aracının Uludağ yönüne gittiğinin saptandığı yazılmıştır.

Otomobilin Uludağ yolunun 11’inci kilometresinde terkedilmiş halde bulunmasından sonra Dr. Mustafa Yalçın’ın karla kaplı bölgede kaybolma ihtimali değerlendirilerek AFAD, Jandarma Arama Kurtarma (JAK), Arama Kurtarma Derneği (AKUT), Nilüfer Arama Kurtarma (NAK) ekiplerinin Köpekli Arma Timi desteğiyle yaptığı aramada otomobiline 1 kilometre uzaklıkta cansız bedenine ulaşıldığı haberde yer almıştır.

Doktor Mustafa Yalçın’ın intihar ettiği ve cansız bedeninin yarım metre kar altında bulunduğu, cenazesinin görev yaptığı Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi’ne düzenlenen törenin ardından toprağa verilmek üzere memleketi Hatay’a gönderildiği kaydedilen haberde “İntihardan önce ailesine ve kız arkadaşına yazdığı 5 sayfalık intihar mektubuna ait detaylar ortaya çıktı” denilerek mektuptaki ifadelere yer verilmiştir.

Haberde, Dr. Mustafa Yalçın’ın mektubunda ‘insanların birbirine tahammül edememesine tahammül edemez olduğunu; hakaret edenlerin kalp kıranların kendisini ümitsizliğe sürüklediğini ve bu tip insanlarla muhatap olmak istemediğini; zorba insanların güçlerini kullanarak korku krallığı kurup kendinden zayıf olanları tir tir titrettiğini, bunlara üzüldüğünü’ belirttiği anlatılmıştır.

Mektup içeriğinde, hayatta yapmak isteyip de yapamadıklarına ilişkin anlatımlarına da yer verdiği belirtilen Dr. Mustafa Yalçın’ın, kız arkadaşına ‘Canım Özge’m’ diye başlayan duygusal açıdan sarsıcı tüm ifadelerine de yer verilmiştir. Mektupta ‘Sen beni yıllarca hayata bağlayan neden oldun. Senin hastalığının başlamasıyla aynı güne gelesi çok kötü oldu. Önce ertelemek istedim ama yapamadım” diyen Dr. Mustafa Yalçın’ın kız arkadaşına hitabında, ‘cinayet denilmesin diye mektubu yazdığı’, ‘Bursa’ya ilk geldiğinde Uludağ’da kamp yaptığı yerde öleceğini’ ve ‘utulmak istediğini’ de ifade ettiği haberde yazılmıştır.

Haber üniversite hastanesinde çalışan, dolayısıyla kamu görevlisi olan bir doktorun intihar haberidir. Dr. Mustafa Yalçın’ın yakınlarının ‘kayıp’ başvurusunda bulunması; güvenlik birimleri ile uzman ekiplerin Uludağ’da arama- kurtarma çalışması başlatması ve nihayet intihar ettiği yerde cansız bedeninin bulunması kamuoyunca ilgiyle takip edilmiştir.

Medyada intihar haberlerinin yayımlanmasının Basın Meslek İlkeleri’ne uygun olup olmadığı öteden beri tartışılmaktadır. Bazı gazeteler aldıkları ilke kararı gereği intihar haberi kullanmazken, kişinin kamuoyunda tanınması ya da kamusal görevde bulunması gibi bazı koşullar söz konusu olduğunda her ülkede intihar haberleri medyada yayınlanmaktadır. Şikayete konu haberde de intihar eden kişi üniversite hastanesinde doktordur ve kamusal görev yapmaktadır. Uludağ gibi bir turizm merkezi yolunda kaybolması; yakınlarının güvenlik birimlerine ‘kayıp’ bildiriminde bulunması; ilgili birimlerin arama- kurtarma çalışması başlatması kamuoyu tarafından yakından izlenmiştir. Kamuoyuna mal olan bir olayın haber olarak yayımlanmasında kamusal yarar vardır.

Basın Konseyi’nin Basın Meslek İlkeleri’nde, ilgi yönünden kamusal karşılığı olan intiharların haber sınırları içinde yayınlanmasını engelleyen herhangi bir madde yoktur. Ancak haberin veriliş biçimi Basın Meslek İlkeleri ihlaline yol açabilir. Etik açıdan intihar haberlerinin, intihar eden kişiyle aynı durumdaki kişiler için tetikleyici ve onları aynı eyleme sürükleyici üslupta verilmemesi; haber verme sınırlarının aşılmaması; intiharı haklı gösteren ve yücelten duygusal ifadelerin kullanılmaması; intihar eden kişinin onurlu bir davranış sergilediği izleniminin verilmemesi; okuyucuyu sarsıcı etki altında bırakacak kurguda olmaması gerekir. Şikayet konusu haberde ise intihar eden kişinin geride bıraktığı mektupta duygusal ve sarsıcı ifadelerin yer alması; kız arkadaşının açık adı, fotoğrafı ve hastalık gibi özel yaşamına ilişkin bilginin aktarılması etik ihlali olarak değerlendirilmelidir.

Açıklanan bu nedenlerle şikayet konusu haberde Basın Meslek İlkeleri’nin “Gazeteci, şiddet, nefret, zorbalık ve ayrımcılığı özendirici, insani değerleri incitici yayın yapamaz” şeklindeki 13’üncü maddesinin ihlal edildiği, şikayet edilen NTV İnternet Sitesi (ntv.com.tr) Yayın Hizmetlerinden Sorumlu Müdür Eren Güler hakkında Basın Meslek İlkeleri’ni ihlalden ‘UYARI’ kararı alınmasını öneririz.

DEĞERLENDİRME :

Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun 17.03. 2021 günü, salgın önlemleri kapsamında video konferansa yaptığı toplantıda şikayet başvurusu ele alınıp görüşülmüştür. Şikayetçinin yaptığı başvuruyu, ekindeki belgeleri, şikayet konusu haberi inceleyen Yüksek Kurul, ardından Genel Sekreterlik önerisini dinlemiştir.

Konu müzakereye açılmış ve söz alan üyeler, kamusal görev yapan bir kişinin ortadan kaybolması ve intihar etmesinin haber değeri taşıdığı, belli kurallara uyulması koşuluyla bu tür haberlerin verilmesinde kamusal yarar olduğu görüşünde birleşmiştir.

İntihar haberlerinde haber verme sınırının aşılmaması; benzer durumdaki kişilerin intihara yönelmelerinde tetikleyici olmaması; ölümü yüceltecek kurgu ve üsluptan kaçınılması, intihar yöntemi ve kullanılan malzemelere yer verilmemesi, ceset fotoğrafı kullanılmaması gibi kısasların göz önünde tutulmasının etik kural olduğunu belirten üyeler, şikayet konusu haberde bu kurallara uyulduğunu savunmuştur.

Haberde, hem olayın hem de intihar eden kişinin yakınlarına yazdığı mektubun detaylarına girilmediğini belirleyen üyeler, sadece bir yakınının (kız arkadaşı) adının ve fotoğrafının haberde yer almasının etik açıdan tartışılabileceğini, ancak bu fotoğrafın cenaze töreninde kalabalık içinde çekilmiş olması nedeniyle etik ihlali sayılmaması gerektiğini savunmuştur.

Öte yandan, haberde, intihar eden kişinin sevgilisinin kimliğine dair bilgilere yer verilmiş olması etik açıdan incelemeyi gerektiren bir durumdur. Zira, paylaşılmasında kamu yararı bulunmayan ve kişilerin özel hayatını ilgilendiren bilgilerin haberde yer alması Basın Meslek İlkeleri’nin 5. kuralını ihlal edebilecektir (“Kişilerin özel yaşamı, kamu çıkarlarının gerektirdiği durumlar dışında, yayın konusu olamaz”). Ne var ki, Basın Konseyi Çalışma Kuralları ve Başvuruları Değerlendirme Usulleri m. 23’e göre, kişilik haklarının ihlali iddiası söz konusu olduğunda, kişilik hakkını ilgilendiren yayının yapıldığı kişinin izin almak, bu konuda Konseyin karar verebilmesi için zorunludur. Bu olayda ise izin koşulunun gerçekleşmediği anlaşıldığından, şikayet konusu yayını Basın Meslek İlkeleri’nin 5’inci maddesi açısından değerlendirilmesi mümkün değildir.

SONUÇ :

Yüksek Kurul, müzakereler sonunda Genel Sekreterlik önerisinde katılmamış ve şikayet konusu haberde Basın Meslek İlkeleri’nin ihlali olmadığını OY BİRLİĞİ ile saptamıştır.

Yüksek Kurul yapılan oylama sonunda;

1. Şikayet başvurusunun kabulüne,

b) NTV İnternet Sitesinde (ntv.com.tr) 18.02.2021 tarihinde yayınlanan ‘Bursa’da intihar eden Dr. Mustafa Yalçın’ın mektubu ortaya çıktı’ başlıklı haberde Basın Meslek İlkeleri ihlal edilmediğine; Bursa Tabip Odası tarafından yapılan başvuruyla ilgili ŞİKAYETİN YERSİZLİĞİNE OY BİRLİĞİ ile karar vermiştir.