Madde 1- Özgürlükçü bir demokratik sistemin temel taşı olan, “halkın gerçekleri öğrenme hakkı”nı savunmak; özgür ve sorumlu basının ve basın mensuplarının, meslek uygulamalarını, özgür ve saygın bir basından beklenecek düzeyde sürdürmelerine yardımcı olmak üzere, bu amaçları Basın Meslek İlkeleri şeklinde düzenleyip benimseyen gazetecilerin imzaladıkları bu sözleşmeyle bir Basın Konseyi kurulmuştur.
Madde 2- Basın Konseyi’nin organları:
1- Basın Konseyi Üyeler Kurulu (BKÜK),
2- Basın Konseyi Yüksek Kurulu’dur (BKYK).
Basın Konseyi’nin bir Genel Sekreteri ve Genel Sekretere bağlı, yeterli elemanlardan oluşan bir bürosu vardır.
BASIN KONSEYİ ÜYELER KURULU
Madde 3- Basın Konseyi Üyeler Kurulu:
1- Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’ne Katılım Belgesi’ni imzalamış olan:
A- Gazetecilerle,
B- Basın Meslek İlkelerine uymaya söz verdiğini kamuoyuna beyan etmiş sözlü, yazılı, görüntülü basın ve yayın organları ile sorumlusunu ve ulaşılabilir tebligat adresini göstererek internet gazeteciliği yapan sitelerin sahipleri veya genel müdürleri veya temsilcilerinden,
C- Gazetecilik iş koluna mensup işçi veya işveren sendikalarının başkanlarından veya temsilcilerinden,
D- Gazetecileri temsil eden derneklerin veya bu nitelikte dernekler arasında kurulmuş birlik, federasyon ve konfederasyonların başkanlarından veya temsilcilerinden,
2- Katılım Belgesini imzalama koşuluna bağlı olmaksızın:
A- Basın Meslek İlkelerine uymaya söz verdiğini kamuoyuna kendiliğinden beyan etmiş sözlü, yazılı, görüntülü basın ve yayın organları ile internet gazeteciliği yapan sitelerin sahipleri veya genel müdürleri veya temsilcilerinden,
B- Türkiye Barolar Birliği Başkanı veya Birlikçe gönderilen temsilciden,
C- En çok üyeye sahip işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının başkan ve temsilcilerinden,
D- İletişim Fakültelerinin dekanları veya temsilcilerinden,
E- Okuyucu kesimini temsilen Basın Konseyi Yüksek Kurulu tarafından üç yıl için seçilen 40 kişiden oluşur.
Yüksek kurul, boşalanın yerine, onun süresini dolduruncaya kadar görev yapacak isimleri belirler.
Madde 4- Basın dışından seçilen üyeler hariç, Basın Konseyi’nin üyesi olmayan hiçbir kişi, organ veya kuruluş, Basın Konseyi’nin herhangi bir organında temsil edilemez ve görev alamaz.
Madde 5- Basın Konseyi Üyeler Kurulu, kendi üyeleri arasından (2’si Ankara, İstanbul, İzmir, Bursa ve Adana dışında kalan yörelerdeki yazılı, sözlü ve görüntülü basın organlarının fiilen mahallinde çalışan mensupları içinden olmak üzere) 12 basın mensubu ile 14 basın dışı üyeyi, Basın Konseyi Yüksek Kurulu’na seçer. Seçim gizli oyla yapılır.
Madde 6- Basın Konseyi Üyeler Kurulu, Konsey Başkanı’nın başkanlığında toplanır.
Basın Konseyi Üyeler Kurulu’nun olağan toplantıları yılda bir kere yapılır. Bu toplantıda Genel Sekreter, Basın Konseyi’nin çalışmaları hakkında Üyeler Kuruluna bilgi sunar.
Kurul, Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun görüşülmesine ihtiyaç duyduğu veya en az 10 üyenin önerisi üzerine gündeme alınmasına karar verilen konuları inceler ve görüşlerini kamuoyuna duyurur.
Basın Konseyi Üyeler Kurulu, Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun “Basın Meslek İlkeleri’ne ilişkin işlemleri ve kararları” üzerinde görüşme yapamaz.
BASIN KONSEYİ YÜKSEK KURULU
Madde 7- Basın Konseyi Yüksek Kurulu şu üyelerden oluşur:
A- Basın Konseyi Üyeler Kurulu’nca, 12’si basın mensubu, 14’ü basın dışından olmak üzere, seçilmiş 26 üye,
B- Günlük net satış ortalaması 100 binin üstündeki basın organlarının sahipleri veya belirleyecekleri, faal gazetecilik yapan bir temsilci,
C- Günlük net satış ortalaması 100 binin üstünde olan yazılı basın organlarından en az beşine veya ulusal çapta yayın yapma iznine sahip sözlü veya görüntülü en az iki basın organına makul bir bedel karşılığında, kendi ürettiği yazılı, sesli veya görüntülü haberlerle servis yapan ajansların sahipleri veya belirleyecekleri, faal gazetecilik yapan bir temsilci,
D- Ulusal çapta yayın yapma iznine sahip sözlü ve/veya görüntülü basın organları ile günlük asgari izlenme sayısı Basın Konseyi Yüksek Kurulu tarafından kabul edilen ölçütle belirlenen internet gazetelerinin Sahibi veya Genel Müdürü veya temsilcisi,
E- Basın Konseyi Dayanışma ve Geliştirme Vakfı’nın Başkanı,
F- Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’ne katılan basın kuruluşlarından, en çok üyeye sahip 3 Gazeteciler Cemiyeti’nin Başkanı veya Yönetim Kurulunca seçilen temsilcisi,
G- En çok üyeye sahip Gazeteciler Sendikası’nın Başkanı veya Yönetim Kurulu’nca seçilen temsilcisi,
H- Basın işverenlerini temsil eden dernek veya sendikalardan (yazılı, sözlü veya görüntülü basın organlarının sahiplerini temsil eden ayrı dernekler varsa her biri ayrı kategori sayılır) Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nca belirlenen kuruluşun Başkan veya temsilcisi,
I- Türkiye Barolar Birliği’nin ve en çok üyeye sahip üç Baronun Yönetim Kurulları tarafından görevlendirilecek birer temsilcisi,
J- İşbu maddenin (B), (C) ve (D) bentlerine göre BKYK’na üye gönderme hakkı, aynı yayın grubuna dahil basın organlarından yalnız biri tarafından kullanılır.
Aynı yayın grubuna ilişkin ölçütleri Basın Konseyi Yüksek Kurulu belirler. Kazanılmış haklar saklıdır.
Madde 8- Basın Konseyi Yüksek Kurulu üyeleri, kendi aralarında gizli oyla bir Başkan ve İkinci Başkan seçer. Basın Konseyi’ni Başkan temsil eder. Başkanın bulunmadığı zamanlarda İkinci Başkan, o da yoksa Genel Sekreter temsil eder.
Madde 9- BKYK bir gazeteciyi Şeref Başkanı seçebilir.
Madde 10- Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun seçimle gelen üyelerinin görev süresi üç yıldır. Süresi biten üye yeniden seçilebilir.
BKYK, üst üste üç toplantıya katılmadığı için ayrılmış sayılan veya bir başka sebeple süresi bitmeden boşalan üyeliklerin yerine, Basın Konseyi Üyeler Kurulu’nun ilk olağan toplantısına kadar görev yapmak üzere Üyeler Kurulu Üyeleri arasından gizli oyla seçim yapar.
BASIN KONSEYİ YÜKSEK KURULUNUN GÖREVLERİ
Madde 11- Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun görevleri şunlardır:
A- İletişim (Basın) Özgürlüğünün genişlemesine ve gerçekleşmesine çalışmak,
B- Basının saygınlığını korumak,
C- Basın mesleğinin, ahlaka aykırı özel çıkarlara alet edildiğine ilişkin olarak yazılı, sözlü, görüntülü veya internet gazeteciliği yapan basına topluca yöneltilen iddiaları başvuru beklemeden araştırmak,
D- BKYK üyelerinden birinin veya Genel Sekreterin “Basın Meslek İlkeleri’nin ihlali” niteliğinde görerek, ele alınmasını istediği konuları karara bağlamak,
E- Basın Meslek İlkeleri yönünden incelenmesi yahut Basın Konseyi’nin el koyması, basın (medya) yoluyla istenen ve Konseyin işleviyle uyumlu olan olayları ayrı bir başvuru beklemeden ele almak,
F- Gazetecilik görevini Basın Meslek İlkelerine aykırı şekilde yaptığı yolundaki bir suçlama nedeniyle durumun irdelenmesini isteyen gazetecilerin ve/veya basın organlarının başvurularını karara bağlamak,
G- Halkın Gerçekleri Öğrenme Hakkı’na ve İletişim (Basın) Özgürlüğü’ne yönelik tehditleri izlemek, değerlendirmek ve gereğinde Üyeler Kurulu’nu toplantıya çağırmak,
H- Yayın öncesine ve yayına ilişkin meslek uygulamaları hakkındaki şikayetleri karara bağlamak,
I- Katılma Belgesi’ni bizzat imzalayan veya Sahibi yahut Genel Yayın Yönetmeni tarafından imzalanmış bir basın organında çalışanlardan;
a) Basın mesleğini ahlaka aykırı özel çıkarlara alet edenlerin,
b) Basının saygınlığını zedeleyici nitelikteki yayınlarda ısrarı alışkanlık haline getirenlerin –varsa- Basın Konseyi ile ilişkilerini kesmek,
J- Üye basın kuruluşlarına, Basın Konseyi Genel Sekreteri ile yakın ilişki içinde çalışmak üzere, kurulu oldukları yörede Basın Konseyi’ni temsil yetkisi vermek ve bunların görev alanlarını belirlemek,
K- Basınla ilgili araştırmalar yapmak ve yayınlamak,
L- Bu sözleşmenin verdiği ve Yüksek Kurul’un oy birliğiyle uygun gördüğü diğer görevleri yerine getirmek,
Madde 12- BKYK, hakkında Basın Meslek İlkeleri’ne aykırı hareket ettiği iddiasıyla ve usulüne uygun şekilde Basın Konseyi’ne şikayette bulunulmuş olan gazeteciler ve (yazılı, sözlü, görüntülü) basın organlarının uygulamalarını değerlendirerek karara bağlar. Şikayetler en geç başvuru tarihinden önceki iki ayı kapsayabilir ve şikayet tarihinden itibaren en çok iki ayda karara bağlanır.
Şikayetler başvuru tarihinden itibaren en çok iki ayda karara bağlanır.
Madde 13- BKYK’nun Basın Meslek İlkeleri’nin ihlaliyle ilgili bir konuyu ele alabilmesi için, herhangi bir kişinin, şikayete değer bulduğu konu hakkında Basın Konseyi’ne, usulüne uygun bir şekilde başvurması şart ve yeterlidir.
Madde 14- Belli bir meslek yahut toplum kesimini temsil etme yetkisine sahip kuruluşların, o kesimle ilgili başvurusu da dikkate alınır.
Madde 15- Çalışma, dosyaları inceleme, görüşme yapma ve karara bağlama usullerini BKYK kendisi tespit eder.
Madde 16- BKYK en az 11 üyenin katılımıyla toplanır. Kararlar mevcudun çoğunluğuyla alınır. Her üyenin bir oy hakkı vardır. Oylar, sadece sahibinin kendi kanaatini yansıtır. Çekinser oy kullanılamaz.
Basın Konseyi Yüksek Kurul kararları kesindir. Ancak ilk incelemede maddi hata yapıldığı veya şikayetçi ile şikayet edilenin sunduğu bir kanıtın değerlendirilmediği gerekçesiyle, kararın ilanından başlayarak 15 gün içinde, olağanüstü itiraz yoluna gidilebilir.
Başkan, İkinci Başkan ve Genel Sekreterden oluşan bir Kurul, itirazla ilgili Raporunu Yüksek Kurula sunar.
İtirazla ilgili raporun görüşüldüğü Yüksek Kurul toplantısına ilgili taraflar davet edilir. Katılan taraf/lar dinlendikten sonra, Yüksek Kurul değerlendirmesini yapar.
Yüksek Kurul tarafından verilen ilk karar, toplantıya katılanların en az 2/3’ünün oyuyla değiştirilebilir.
Madde 17- BKYK görüşmeleri ve oylamalarla ilgili her husus, aksine karar verilmedikçe gizlidir. BKYK gerekli görür veya taraflardan talep gelirse, ilgilileri dinler, tanık çağırabilir.
Genel Sekreterin tarafları uzlaştırarak başvuruyu sonuçlandırması, BKYK’nun konuyu ele almasına engel değildir.
BKYK’nun uzlaşmayla sonuçlanan konuya ilişkin görüş ve kararı da öteki kararları gibi kamuoyuna duyurulabilir.
Madde 18- BKYK, yapılan başvurular nedeniyle, basın mensupları ve/veya basın organları hakkında “şikayeti yersiz bulma”, “uyarma” veya “kınama” kararı alabilir.
Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nun başvuru beklemeden ele aldığı konularla gazeteciler tarafından kendi mesleki uygulamalarını savunmak amacıyla yapılan başvuruların değerlendirmesinde, yukarıdaki sınırlama dışına çıkılabilir.
Madde 19- BKYK kararları, Basın Konseyi üyesi tüm basın organlarıyla basın kuruluşlarına gönderilir.
Basın organlarının, kendileriyle ilgili kararları yayınlamaları, Basın Meslek İlkeleri’ne uyma yönündeki taahhütlerinin gereği sayılır.
SON HÜKÜMLER
Madde 20- Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’ni imzalayan yazılı basın organları, “Bu ……. (gazete, ajans, dergi vb.) Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir” şeklinde bir ibareyi (ve mümkünse Basın Konseyi amblemini) basın organının her sayısında ve kolayca görülebilecek bir yerde yayınlar.
Sözlü ve görüntülü basınla ilgili düzenlemeyi BKYK kararlaştırır.
Madde 21- Basın Konseyi, basınla ilgili herhangi bir konuda her yıl en az bir bilimsel araştırma yaptırır.
Madde 22- Basın Konseyi görevlilerinin nitelikleri, unvanları ve ücretleriyle, BKYK üyelerine yapılacak ödemelerin miktarını Genel Sekreterin önerisi üzerine Başkan tespit eder.
Görevlilerin işine son verme yetkisi Başkanındır.
Madde 23- Genel Sekreter BKYK üyeleri dışından, Başkanın önerisi üzerine BKYK tarafından tayin edilmiş, tam gün çalışan, ücretli ve tercihan en az 10 yıl fiilen gazetecilik yapmış bir gazetecidir.
Genel Sekreter, Başkanın önerisi üzerine BKYK tarafından görevden alınabilir.
Genel Sekreter, Basın Konseyi’nin ve BKYK’nun düzenli şekilde çalışmasından ve Konsey amaçlarının gerçekleşmesinden sorumludur.
Başkana ait olanlar dışındaki idari yetkilerin tamamını Genel Sekreter kullanır.
Madde 24- Konseyin gelirleri:
A) Katılma Payları:
1- Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’ne katılan her basın organı, brüt fiyatının yıllık ortalamasının onda biri ile, yıllık net satış ortalamasının günlüğe düşen miktarının çarpımı tutarında yıllık Katılma Payı öder.
Yeni başvurularda Katılma Payı, yıl sonuna kadar, yukarıdaki ölçüt çerçevesinde aylık ortalama net satış rakamına dayalı avanslar şeklinde ödenir. Kesin hesaplama, katılma tarihinden yıl sonuna kadar olan dönem dikkate alınarak, yıl sonunda yapılır.
2- Haber ajanslarının yıllık Katılma Payları, 212 sayılı yasaya tabi kadrolu personel sayısıyla, bir önceki yıl sonunda uygulanan net asgari ücretin yüzde 25’inin çarpımı sonucu bulunacak miktarda Türk Lirasıdır.
3- Sesli ve görüntülü basın organlarının, internet gazetelerinin ve yayınevlerinin yıllık Katılma Payları, Basın Konseyi Yüksek Kurulu’nca objektif bir kritere göre belirlenir.
4- Üye gazeteciler derneklerinin ve sendikalarının yıllık Katılma Payları, bir önceki yıl sonunda uygulanan net asgari ücretin yüzde 10’undan fazla olmamak koşuluyla her yılın başında Yüksek Kurul’ca belirlenecek birim payın, dernek veya sendika üye sayısıyla çarpılması sonucu elde edilecek miktardır.
5- Bireysel üyelerden sağlanacak katkılar.
B) Bağışlar,
C) Konseye gelir sağlamak amacıyla yapılacak faaliyet ve Basın Konseyi Dayanışma ve Geliştirme Vakfı gelirlerinden oluşur.
Madde 25- Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’nin değiştirilmesi amacıyla, Basın Konseyi Üyeler Kurulu,
A) BKYK tarafından,
B) Bireysel üyelerden en az 50’sinin aynı gündemle yapacakları müşterek başvuru üzerine toplantıya çağrılabilir.
Basın Meslek İlkeleri ve Basın Konseyi Sözleşmesi’nin değiştirilmesi, Üyeler Kurulu’na katılan üyelerin üçte ikisinin kabul oyu ile mümkündür.
Geçici Madde 1- Bu Sözleşmenin (gelirlerle ilgili) 24. Maddesi hükümleri 1995 yılı başından itibaren geçerlidir.
Geçici Madde 2- Sözlü ve görüntülü basın organlarıyla ilgili yayın ilkelerini belirleyen 20 Nisan 1994 tarih ve 3984 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayınları hakkında kanun hükümleri saklıdır.
Geçici Madde 3- Basın Konseyi’ne 1 Ocak 1992 tarihinden önce üye olan basın kuruluşlarından o tarihteki üye sayısı 100’ü aşanlar da 9’uncu maddedeki “En çok üyeye sahip gazeteciler cemiyeti” statüsünden yararlanırlar.
Geçici Madde 4- Beşinci madde gereğince 2 yeni “basın içi” üyenin seçimi ilk olağan Üyeler Kurulu toplantısında yapılır. Bu üyelerin görev süresi, daha önce seçimi yapılmış 6 basın içi üyeninkiyle birlikte (2000 yılı’nda yapılacak Üyeler Kurulu olağan toplantısında) sona erer.
Geçici Madde 5- Yüksek Kurul tarafından 25 Mart 2006 tarihli Üyeler Kurulu toplantısına davet edilmek üzere belirlenen Okuyucu Temsilcisi 40 kişinin görev süreleri o tarihten sonraki üçüncü yılın Üyeler Kurulu toplantısında sona erer.
Geçici Madde 6- Üçüncü ve 16′ncı maddelerdeki değişiklikler 24 Mart 2007 tarihinden itibaren yürürlüğe girer.
Madde 26- Basın Konseyi Sözleşmesi’nin yukarıdaki metni, 12 Nisan 2003 tarihinde yapılan –ve bu metne işlenen- değişikliklerle birlikte, 12 Nisan 2003’ten itibaren yürürlüktedir.
Madde 27- Basın Konseyi Sözleşmesinin 5 ve 7′nci maddelerinde 25 Mart 2006 tarihli Üyeler Kurulu toplantısında yapılan değişiklikler, kabul edildiği andan itibaren yürürlüğe girer.